Bệnh cá

Bệnh hoại tử cơ quan nội tạng (Bệnh gan, thận, mủ – Bệnh đốm trắng)

Tác nhân gây bệnh:

Edwardsiella thuộc họ Enterobacteriaceae, bộ Enterobacteriales, lớp Gammaproteobacteria, ngành Proteobacteria. Chúng có đặc điểm gram âm, hình que mảnh, kích thước 1 x 2-3 mm, không sinh bào tử, chuyển động nhờ vành tiêm mao. Thường gặp hai loài: E. tarda và E. ictaluri.

E. tarda là tác nhân gây bệnh nhiễm khuẩn ở cá nước ấm, đặc biệt là cá không vẩy. E. ictaluri gây bệnh nhiễm khuẩn trong các cơ quan nôi tạng gan, tụy, thận của cá không vẩy. Loài E. tarda hầu hết không lên men các loại đường nhưng có một vài chủng lên men đường khá nhanh.

Dấu hiệu bệnh lý:

Cá bị bệnh kém ăn hoặc bỏ ăn, gầy yếu, xung quanh miệng có các đám xuất huyết, gốc vây xuất huyết, mắt lồi (hình 3).

Giải phẫu cơ quan nội tạng gan, lá lạch, thận bị hoại tử thành những đốm màu trắng đục đường kính 0,5-2,5mm (hình 4, 5, 6A,B), còn gọi là “bệnh đốm trắng”. Nhân tế bào của gan, thận, lá lách hoại tử hoặc kết đặc (hình 6C.D)

Hình 3: Cá Tra bị bệnh đốm trắng, trên thân xuất huyết dưới da (mẫu thu tại An Giang, 2006)
Hình 3: Cá Tra bị bệnh đốm trắng, trên thân xuất huyết dưới da (mẫu thu tại An Giang, 2006)

Hỡnh 4: Cá Tra giống bị bệnh hoại tử cơ quan nội tạng: trên gan, lá lách có đốm trắng (mẫu thu tại Đồng Tháp, 3/2008)
Hình 4: Cá Tra giống bị bệnh hoại tử cơ quan nội tạng: trên gan, lá lách có đốm trắng (mẫu thu tại Đồng Tháp, 3/2008)

Hình 5: Cá Tra hương bị bệnh hoại tử cơ quan nội tạng: trên gan có các đốm trắng () (mẫu thu tại Viện NCNTTS 1, 2005)
Hình 5: Cá Tra hương bị bệnh hoại tử cơ quan nội tạng:  trên gan có các đốm trắng (-->) (mẫu thu tại Viện NCNTTS 1, 2005)

Hình 6: Cá Tra bị bệnh hoại tử cơ quan nội tạng: A- trên thận có các đốm trắng (è); B- gan cá có nhiều đốm trắng (è) (mẫu thu tại An Giang, 2006); C- Nhân tế bào gan hoại tử; D- Nhân tế bào lá lách hoại tử; E, F- Nhân tế bào thận kết đặc (è) hoặc hoại tử (nhuộm gram mô gan, lá lách cá bệnh đốm trắng- mẫu thu Đồng Tháp 3/2008).
Hình 6: Cá Tra bị bệnh hoại tử cơ quan nội tạng: A- trên thận có các đốm trắng (è); B- gan cá có nhiều đốm trắng (è) (mẫu thu tại An Giang, 2006); C- Nhân tế bào gan hoại tử; D- Nhân tế bào lá lách hoại tử; E, F- Nhân tế bào thận kết đặc (è) hoặc hoại tử (nhuộm gram mô gan, lá lách cá bệnh đốm trắng- mẫu thu Đồng Tháp 3/2008).

Phân bố và lan truyền bệnh:

Vi khuẩn thường gây ở động vật máu lạnh: Rắn, cá sấu, ba ba, cá…và những động vật thuỷ sản khác. Việt Nam đã phân lập được E. tarda từ Cá Trê giống; E. ictaluri từ Cá Tra, Cá Ba sa, Cá Nheo, Cá Lăng giống và cá thịt. Bệnh gây thiệt hại trong các ao nuôi cá tra hương (cỡ từ 3-5cm) đến 5-6 tháng tuổi, tỷ lệ tử vong của cá từ 60-70%, có trường hợp tới 100% (theo Bùi Quang Tề, 2006). Bệnh xuất hiện nhiều nhất vào mùa xuân, mùa thu và trong ao nuôi mật độ cao, nuôi cá lồng bè.

Phòng và trị bệnh:

Tương tự như bệnh nhiễm trùng do Aeromonas.

TS. Bùi Quang Tề